Je hebt nog zoveel te doen: die boeken lezen, een diploma halen, je project afronden, de klusjes van vandaag, maar... waar haal je de energie vandaan?
Een heerlijk gevoel bij wat je doet: 'flow'
Wie kent het niet: dat heerlijk gevoel van ergens helemaal in op te gaan en de tijd te vergeten. Na afloop van zo’n activiteit voel je je helemaal voldaan en vol energie.
Het andere uiterste van flow: stress
Gevoelens van onvermogen en het op de schouders nemen van te grote uitdagingen kunnen enorm bijdragen aan stress en burn-out.
Behoud van energie: de moeten-willen-kunnen-driehoek
Als moeten, willen en kunnen met elkaar in overeenstemming zijn, dan kun je uitdagingen aangaan die passen bij je vaardigheden en je wensen. De kans is groot dat je dan momenten van flow ervaart en dat je succesvol bent in wat je onderneemt.
Hoe word ik een Zenboeddhist: concentratie en motivatie
Concentratie is een belangrijke voorwaarde voor het beleven van een flow-ervaring. Maar concentratie is moeilijk op te brengen. Vooral als er andere emoties of motivaties door het hoofd spelen.
Toets je wereldbeeld: perceptie en feedback
Een mens is een sociaal wezen en heeft daarom behoefte aan feedback en reacties van anderen. Zonder sociale interactie verliezen mensen doorgaans hun motivatie om dingen te volbrengen.
Tot besluit
Het loont de moeite om ervoor te zorgen dat je werk en je studie aan de flow-elementen van Csikszentmihalyi voldoet. Bekijk regelmatig of dat zo is en of de moeten-willen-kunnen-driehoek nog wel een mooie driehoek vormt. Want als het je lukt om de flow-elementen in je dagelijks bestaan te incorporeren en moeten, willen en kunnen in balans te houden, zal het je veel energie en waarschijnlijk een geluksgevoel opleveren.
Om met de man-met-de-onuitsprekelijke naam te besluiten:
Een leven dat gevuld is met complexe flow-activiteiten is, bij gelijke omstandigheden, meer de moeite waard dan een leven dat besteed wordt aan de consumptie van passief vermaak.
Onthoud dat als je weer eens verzucht: ik zou nooit meer willen werken...
Heerlijk gevoel bij wat je doet: ‘flow’
Wie kent het niet: dat heerlijk gevoel van ergens helemaal in op te gaan en de tijd te vergeten. Een gevoel van inspiratie en heerlijk bezig zijn. Dat gevoel heet 'flow'. Na afloop van zo'n activiteit voel je je helemaal voldaan en vol energie. Flow wordt ook wel aangeduid als 'optimale stress'.
Het zou heerlijk zijn als we altijd en continu dat gevoel van flow zouden ervaren, met name in ons werk of bij onze studie. Helaas is dat zeldzaam: de meeste mensen zijn blij als ze weer naar huis mogen of de boeken dicht mogen slaan.
De goeroe op het gebied van flow is de Hongaars-Amerikaanse onderzoeker met de onuitsprekelijke naam Csikszentmihalyi. Hij onderzocht wat dat gevoel van flow precies is en onder welke omstandigheden het ontstaat.
Het gevoel van flow ontstaat als je:
1. een duidelijk doel hebt
2. onmiddellijk weet of je vooruitgang boekt
3. je vaardigheden volledig benut
4. je uitgedaagd voelt
5. geconcentreerd bezig bent
6. controle hebt over de situatie.
Van dit rijtje zijn het benutten van vaardigheden en het aangaan van een uitdaging het belangrijkst. Er blijkt een nauwe relatie te bestaan tussen die twee. Zijn ze beide maximaal, dan ontstaat dat heerlijke gevoel van flow.
De relatie tussen vaardigheden en uitdaging. De optimale ervaring (flow) doet zich voor wanneer beide variabelen maximaal zijn.
Waarom is flow belangrijk?
Van het gevoel van flow krijg je energie. Je raakt geïnspireerd en opgeladen en de kans is groot dat als je flow ervaart, je ook nieuwe ideeën krijgt. Dat energieke gevoel draagt, zo blijkt uit het onderzoek van Csikszentmihalyi, belangrijk bij aan ons geluksgevoel.
Nu worden de meeste mensen niet direct vervuld met gevoelens van geluk als ze aan hun werk denken. (Dat geldt waarschijnlijk overigens minder voor studie.) Volgens Csikszentmihalyi zijn er drie redenen waarom mensen een hekel hebben aan hun werk:
1. men vindt de baan zinloos;
2. het werk is saai en biedt geen uitdagingen en variatie;
3. het levert stress op.
Geld en zekerheid blijken veel minder belangrijke factoren hierin te zijn. Anderzijds steken we gemiddeld wel een kwart tot de helft van onze geestelijke energie in productieve activiteiten zoals werk. Juist omdat het werk zo'n belangrijk deel van ons leven is, is het van wezenlijk belang dat deze activiteit zoveel mogelijk genoegen en beloning oplevert. Sterker nog: wie hier niet voor zorgt, loopt het risico vroeg of laat last te krijgen van gevoelens van stress.
Om maximaal te kunnen genieten van je werk of je studie is het dus belangrijk om de flow-elementen tot doel te verheffen en te bepalen hoe die elementen voor jou het best ingevuld kunnen worden.
Flow ontstaat als gevoelens, verlangens en gedachten in harmonie zijn (Csikszentmihalyi)
Het andere uiterste van flow: stress
Er zijn boekenkasten volgeschreven over stress. Stress is een veelomvattend begrip en er zijn vele invalshoeken van waaruit het voorkomen en genezen van stress aangepakt kunnen worden. De factoren die een rol spelen bij het ontstaan van flow, spelen ook een belangrijke rol bij het ontstaan van stress.
Als we het rijtje van flow-elementen nog eens bekijken en er de andere uitersten van nemen, dan krijgen we rij factoren die in stress resulteren:
- geen duidelijk doel hebben;
- niet weten of je vooruitgang boekt;
- je vaardigheden niet benutten of de vaardigheden niet bezitten;
- je niet uitgedaagd voelen of juist voor een te grote uitdaging staan;
- ongeconcentreerd bezig zijn;geen controle hebben over de situatie.
De tien meest voorkomende zijn:
1. moeheid
2. hoofdpijn
3. snel geëmotioneerd en geïrriteerd zijn
4. maag- en darmklachten
5. lusteloosheid en futloosheid
6. gebrek aan concentratie
7. nek- en schouderpijn
8. pijn in de hartstreek
9. gespannen, nerveus en rusteloos zijn
10. somberheid en gepieker
Stress kan allerlei oorzaken hebben, zowel in de werk- als in de privésfeer. Maar het staat vast dat gevoelens van onvermogen en het op de schouders nemen van te grote uitdagingen enorm bijdragen aan stress en burn-out. Iemands draagkracht kan onvoldoende zijn om alle uitdagingen van het leven het hoofd te bieden.
De stresscurve, die het verband tussen prestaties en uitdaging weergeeft, laat zien dat met name uitdagingen (een tekort of een teveel daaraan) bij stress een grote rol spelen.
Stress kan allerlei oorzaken hebben, zowel in de werk- als in de privésfeer. Maar het staat vast dat gevoelens van onvermogen en het op de schouders nemen van te grote uitdagingen enorm bijdragen aan stress en burn-out.
Iemands draagkracht kan onvoldoende zijn om alle uitdagingen van het leven het hoofd te bieden.
De stresscurve, die het verband tussen prestaties en uitdaging weergeeft, laat zien dat met name uitdagingen (een tekort of een teveel daaraan) bij stress een grote rol spelen.
De relatie tussen prestaties en uitdaging. Is de uitdaging passend bij wat je kunt, dan ervaar je gezonde stress.
Wie te weinig uitgedaagd wordt heeft last van:
1. verveling
2. lage motivatie
3. apathie
4. verzuim op het werk of in de studie
Wie geconfronteerd wordt met een te grote uitdaging, zal vaak last hebben van:
1. slapeloosheid
2. prikkelbaarheid
3. besluiteloosheid
4. veel fouten maken
Is de uitdaging precies passend bij wat je kunt, dan zul je kunnen genieten van:
1. een hoge motivatie
2. veel energie
3. scherpe perceptie
4. kalmte
In dit laatste geval spreken we van 'gezonde stress'. Gezonde stress maakt dat je op scherp staat en geconcentreerd bent als het erop aan komt. Meestal zul je op zo'n stressvolle gebeurtenis na afloop tevreden terugkijken.
Of iets een uitdaging is, hangt in hoge mate af van wat je vaardigheden zijn. Ben je zeer verlegen, dan kan een telefoongesprek met een vreemde al een enorme uitdaging zijn. Ben je een geslaagde techneut met een vlotte babbel, maar beheers je je talen slecht, dan is een presentatie houden in het Engels wellicht een te grote opgave.
Natuurlijk, van dit soort dingen word je niet meteen overspannen. Dat gebeurt wel als je voortdurend te veel van dat soort uitdagingen hebt en er nog een of meerdere stressoren bijkomen, in je werk of in je privéleven. Een familielid overlijdt, je partner verlaat je voor een ander, noem maar op.
Lijd je aan stress, dan is het altijd belangrijk je af te vragen waar dat door komt. Er zijn veel zelfhulpboeken, websites, hulpverleners en gespecialiseerde centra die je bij die vraag kunnen helpen. Zie voor een niet-uitputtende lijst van dit soort boeken, de paragraaf 'Boeken' hieronder.
De volgende vraag is hoe je (in het vervolg) stress kunt vermijden of hoe je er beter mee om kunt gaan. Het staat vast dat, wil je stress effectief de baas blijven, er een evenwicht moet zijn tussen moeten, willen en kunnen. Maar ook concentratie, motivatie en feedback spelen een rol.
Websites
1. Stress hanteren - Artikelen over stress, stressoren en omgaan met werkdruk.
2. Burnin - Informatie voor mensen met burn-out.
3. Psychowijzer Informatie van Nationaal Fonds Geestelijke Volksgezondheid, o.a. over stress en overspannenheid.
Boeken
1. Gruyter, Rentsje de (1996). Stijntje is Overspannen. Een gids voor (bijna) overspannen mensen. Utrecht: Het Spectrum.
2. Petri, Carry en Jolanda Bouman (2000). Druk, druk, druk... Over spanning en stress. Zaltbommel: Thema
3. Karsten, Carien (2001). In dertig dagen uit je burn-out. Rijswijk: Elmar
4. Karsten, Carien (2004). Omgaan met burn-out. Preventie, hulp en integratie. Rijswijk: Elmar
